سرنگ، یکی از پرکاربردترین ابزارها در حوزه‌ی پزشکی و درمان است که با تنوع بالایی در انواع و اقسام مختلف عرضه می‌شود. اما سرنگ چیست و چه کاربردهایی دارد؟ این ابزار ساده اما حیاتی، به ما امکان می‌دهد تا داروها را به طور دقیق و ایمن به بدن برسانیم، نمونه‌گیری کنیم و در مواردی حتی در درمان‌های پزشکی مداخله‌ای نقش آفرینی کنیم. در این مقاله به بررسی جامع انواع سرنگ‌ها و کاربردهای آنها در زمینه‌های مختلف پزشکی خواهیم پرداخت، تا شما با دانش کاملی از این ابزار پزشکی و انتخاب‌های پیش روی خود، بهره‌مند شوید.
سرنگ چیست؟
سرنگ ابزاری پزشکی است که برای وارد کردن یا خارج کردن مایعات از بدن به کار می‌رود. این ابزار شامل یک سیلندر مدرج، پیستون قابل حرکت و یک سوزن نازک است.
سرنگ ابزاری برای ورود یا خروج مایع از بدن می باشد
با کشیدن یا فشار دادن پیستون، مایعات به داخل سرنگ کشیده شده یا به بیرون تزریق می‌شوند. سرنگ‌ها در اندازه‌ها و طراحی‌های گوناگون تولید می‌شوند و در کاربردهای مختلفی از جمله تزریق داروها، خون‌گیری و نمونه‌برداری‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای یادگیری بیشتر درباره نیدل سرنگ چیست، حتماً مقاله ما را مطالعه کنید
اجزاء سرنگ چیست؟
سرنگ شامل چندین جزء اصلی است. سیلندر یا بارل، بخش استوانه‌ای و شفاف سرنگ است که برای نگهداری مایعات استفاده می‌شود و معمولاً دارای درجه‌بندی برای اندازه‌گیری دقیق حجم مایعات است. پیستون که درون سیلندر حرکت می‌کند، به کاربر امکان می‌دهد تا مایعات را به داخل سیلندر کشیده یا از آن خارج کند. لاور، بخش نوک سیلندر است که محل اتصال سوزن به سرنگ را فراهم می‌کند. سوزن نیز بخشی فلزی و نازک است که برای وارد کردن مایعات به بدن یا خارج کردن آنها به کار می‌رود. در نهایت، گسکت یا واشر در انتهای پیستون قرار دارد و برای جلوگیری از نشت مایعات طراحی شده است.
محفظه پیستون (Barrel)
محفظه پیستون، که به آن بارل (Barrel) نیز گفته می‌شود، بخش استوانه‌ای و شفاف سرنگ است که مایعات در آن نگهداری می‌شوند. این محفظه معمولاً دارای درجه‌بندی‌هایی است که به کاربر اجازه می‌دهد حجم دقیق مایعات را اندازه‌گیری کند. بارل معمولاً از مواد شفاف مانند پلاستیک یا شیشه ساخته می‌شود تا بتوان محتویات آن را به وضوح مشاهده کرد. همچنین، بارل به گونه‌ای طراحی شده که پیستون به راحتی در آن حرکت کند و مایعات را به داخل یا خارج از سرنگ منتقل کند.
سیلندر (Plunger)
سیلندر یا پیستون (Plunger) بخشی از سرنگ است که در داخل محفظه سرنگ (بارل) حرکت می‌کند. با فشار دادن یا کشیدن پیستون، مایعات به داخل سیلندر کشیده شده یا از آن خارج می‌شوند. پیستون معمولاً از پلاستیک ساخته شده و در انتهای خود یک واشر لاستیکی یا پلاستیکی دارد که به جلوگیری از نشت مایعات و ایجاد فشار یکنواخت کمک می‌کند. حرکت پیستون در داخل سرنگ به کاربر امکان کنترل دقیق حجم مایعات را می‌دهد.
گسکت
گسکت (Gasket) که به آن واشر یا سیل نیز گفته می‌شود، قطعه‌ای کوچک و انعطاف‌پذیر است که در انتهای پیستون سرنگ قرار دارد. وظیفه اصلی گسکت ایجاد یک مهر و موم محکم بین پیستون و دیواره‌های سیلندر است تا از نشت مایعات جلوگیری کند و فشار لازم برای تزریق یا کشیدن مایعات را فراهم آورد. گسکت معمولاً از موادی مانند لاستیک یا سیلیکون ساخته می‌شود که با حرکت پیستون به نرمی و بدون اصطکاک بیش از حد درون سیلندر حرکت می‌کند.
انواع سرنگ چیست؟
سرنگ‌ها در انواع مختلف طراحی شده‌اند که هر یک کاربرد ویژه‌ای دارند و برای تزریقات حساس و دقیق مناسب هستند.
سرنگ ساده (لوئر اسلیپ)
سرنگ ساده (Luer Slip) نوعی سرنگ است که دارای یک مکانیزم اتصال ساده و بدون قفل است. در این نوع سرنگ، سوزن به صورت دستی به نوک سرنگ متصل می‌شود و برای نگه داشتن سوزن نیازی به مکانیزم قفل‌دار نیست.
در سرنگ ساده، سوزن به صورت دستی به نوک آن متصل می شود و هیچ قفلی در آن استفاده نشده است
این سرنگ‌ها در اندازه‌های مختلف موجود هستند و برای تزریق داروها، خون‌گیری و سایر کاربردهای پزشکی استفاده می‌شوند. اتصال ساده آنها به کاربران امکان می‌دهد تا به راحتی سوزن را تعویض کنند، اما ممکن است در مقایسه با سرنگ‌های لوئر لاک، امنیت کمتری در برابر نشت مایعات داشته باشد.
سرنگ لوئرلاک / سرپیچ دار
سرنگ لوئرلاک (Luer Lock) یا سرنگ سرپیچ دار نوعی سرنگ است که دارای مکانیزم قفل‌دار برای اتصال سوزن به سرنگ است. در این نوع سرنگ، سوزن با چرخاندن آن در محل اتصال سرنگ به طور محکم قفل می‌شود. این طراحی باعث می‌شود که سوزن در حین استفاده از سرنگ از جای خود حرکت نکند و نشت مایعات به حداقل برسد. سرنگ‌های لوئرلاک برای کاربردهای پزشکی که نیاز به دقت و ایمنی بالا دارند، مناسب هستند، از جمله تزریقات، خون‌گیری و سایر عملیات حساس که نیاز به تثبیت سوزن دارند.
سرنگ گاواژ
نوعی سرنگ بزرگ است که به طور خاص برای وارد کردن مایعات به معده یا روده‌ها از طریق لوله گاواژ (feeding tube) طراحی شده است. این سرنگ‌ها معمولاً بدون سوزن هستند و با حجم‌های مختلفی از ۵۰ میلی‌لیتر تا چند صد میلی‌لیتر در دسترس هستند. کاربرد اصلی آنها شامل تزریق مایعات، غذا، یا دارو به بیماران با مشکل در بلعیدن غذا یا دارو به صورت خوراکی است. سرنگ‌های گاواژ معمولاً دارای نوک لوله‌ای هستند که به راحتی به لوله‌های گاواژ متصل می‌شود.
سرنگ انسولین
نوعی سرنگ کوچک و دقیق است که به طور خاص برای تزریق انسولین به بیماران دیابتی طراحی شده است. این سرنگ‌ها دارای درجه‌بندی‌های بسیار دقیق برای اندازه‌گیری مقادیر کم انسولین هستند و معمولاً در اندازه‌های مختلف از ۰.۳ تا ۱ میلی‌لیتر موجودند. سوزن این سرنگ‌ها بسیار نازک است تا درد کمتری را برای بیمار به همراه داشته باشد. انواع سرنگ انسولین به دلیل دقت بالای مورد نیاز در تزریق دوزهای مشخص، برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی بسیار حیاتی هستند.
سرنگ دو سرسوزن
نوعی سرنگ است که به جای یک سوزن، دارای دو سوزن در هر انتها است. این طراحی به کاربر این امکان را می‌دهد که از یک سر برای کشیدن مایعات از یک ظرف یا بدن و از سر دیگر برای تزریق آن مایعات به محل دیگر استفاده کند. این نوع سرنگ معمولاً در شرایطی کاربرد دارد که نیاز به جابجایی مایعات بین دو بخش مختلف یا پر کردن سرنگ از یک محل و تزریق به محل دیگر وجود دارد. این طراحی می‌تواند کارایی را افزایش دهد و از نیاز به تعویض سوزن‌ها در حین انجام کار جلوگیری کند.
سرنگ هیپودرمیک
نوعی سرنگ است که برای تزریق مایعات به زیر پوست یا برداشت مایعات از بدن طراحی شده است. این سرنگ‌ها دارای یک سیلندر شفاف برای مشاهده میزان مایع، پیستون برای کنترل جریان مایع و یک سوزن نازک و تیز هستند که به طور مستقیم به بافت‌های زیرپوستی نفوذ می‌کند. سرنگ‌های هیپودرمیک در اندازه‌های مختلف موجود هستند و برای انواع مختلفی از کاربردها، از جمله تزریق داروها واکسیناسیون و خون‌گیری، استفاده می‌شوند. طراحی این سرنگ‌ها به گونه‌ای است که امکان دقت بالا و کمترین آسیب به بافت‌ها را فراهم می‌آورد. به عنوان مثال سرنگ انسولین بی دی یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین انواع سرنگ‌ها در میان بیماران دیابتی است. این سرنگ با طراحی دقیق و نازک، به منظور تزریق دقیق و بدون درد انسولین به بدن بیمار استفاده می‌شود. سرنگ انسولین BD معمولاً با درجه‌بندی‌های واضح و سوزن‌های بسیار نازک تولید می‌شود تا دقت در تزریق افزایش یابد و تجربه بیمار بهبود پیدا کند.
تفاوت بین آمپول و سرنگ چیست؟
آمپول و سرنگ دو ابزار پزشکی متفاوت هستند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند:
- آمپول، یک بسته‌بندی کوچک و معمولاً شیشه‌ای یا پلاستیکی است که حاوی مایعات دارویی است. برای استفاده از آمپول، ابتدا باید آن را شکسته یا باز کرده و سپس محتویات آن را با سرنگ خارج کرده و به بدن تزریق کرد.
- سرنگ، ابزاری است که برای تزریق یا کشیدن مایعات به کار می‌رود و شامل یک سیلندر، پیستون و سوزن است. سرنگ‌ها برای کشیدن مایعات از آمپول‌ها، شیشه‌ها، یا بدن و نیز برای تزریق داروها به کار می‌روند.
به طور خلاصه، آمپول به عنوان یک ظرف نگهداری مایع دارویی عمل می‌کند، در حالی که سرنگ ابزاری برای انتقال این مایع به بدن یا محل دیگری است.
فرق آمپول و ویال
آمپول و ویال هر دو نوعی بسته‌بندی دارویی هستند که برای مقاصد مختلف طراحی شده‌اند. آمپول، معمولاً یک بسته‌بندی شیشه‌ای یا پلاستیکی کوچک است که حاوی مایعات دارویی برای دوزهای واحد است و پس از باز کردن یا شکستن آن، محتویات باید به سرعت مصرف شود. این نوع بسته‌بندی به طور کلی برای داروهای استریل و یک بار مصرف استفاده می‌شود.
ویال شرف شیشه ای با در پوش لاستیکی که حاوی مایع و پودر دارویی است.
در مقابل ویال، ظرفی شیشه‌ای یا پلاستیکی با درپوش لاستیکی است که می‌تواند حاوی مایعات، پودرها، یا محلول‌ها باشد و برای استفاده‌های متعدد طراحی شده است. ویال‌ها برای داروهایی که نیاز به استفاده تدریجی دارند و یا تجویز مقادیر مختلف دارو در طول زمان ضروری است، مناسب هستند. به طور خلاصه، آمپول‌ها برای دوزهای واحد و یک بار مصرف و ویال‌ها برای استفاده‌های متعدد و تجویز مقادیر مختلف دارو طراحی شده‌اند.
فرق آمپول و واکسن
آمپول و واکسن دو اصطلاح متفاوت در پزشکی هستند که کاربردهای مختلفی دارند. آمپول، یک بسته‌بندی کوچک شیشه‌ای یا پلاستیکی است که حاوی مایعات دارویی برای دوزهای واحد طراحی شده است و معمولاً شامل انواع مختلف داروها مانند ضد دردها یا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود. پس از باز کردن آمپول، محتویات آن باید به سرعت مصرف شود. از سوی دیگر، واکسن نوع خاصی از دارو است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری‌های خاص طراحی شده است. واکسن‌ها معمولاً به صورت تزریقی (در آمپول یا ویال) یا از طریق سایر روش‌های مصرف ارائه می‌شوند و شامل مقادیر کمی از باکتری‌های ضعیف شده، ویروس‌های مرده، یا قطعاتی از آنها هستند که سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند. به طور خلاصه، آمپول به بسته‌بندی دارویی اشاره دارد، در حالی که واکسن نوع خاصی از دارو است که برای پیشگیری از بیماری‌ها استفاده می‌شود.
مهم‌ترین معیارها برای انتخاب سرنگ و نحوه استفاده از آنها در تزریق
برای انتخاب سرنگ مناسب و استفاده صحیح از آن در تزریق، باید چندین معیار مهم را در نظر گرفت. اولین معیار، حجم سرنگ است که بسته به میزان داروی مورد نیاز، باید حجم مناسب را انتخاب کرد (مانند ۱ میلی‌لیتر یا ۵ میلی‌لیتر). نوع سوزن نیز اهمیت دارد؛ سوزن‌ها در اندازه‌های مختلف برای انواع تزریقات طراحی شده‌اند، از سوزن‌های نازک برای تزریقات زیرپوستی تا سوزن‌های ضخیم‌تر برای تزریقات عضلانی. نوع سرنگ نیز باید با توجه به نیاز درمانی انتخاب شود، مانند سرنگ‌های استاندارد، لوئرلاک، یا انسولین. همچنین، اطمینان از تمیزی و استریل بودن سرنگ و سوزن بسیار مهم است تا از بروز عفونت جلوگیری شود. در نهایت، استفاده از تکنیک صحیح تزریق، شامل وارد کردن سرنگ به آرامی و به طور عمود بر سطح پوست و تزریق تدریجی دارو، به کاهش آسیب و نشت دارو کمک می‌کند.
برای تزریق عضلانی بهترین سرنگ چیست؟
بهترین سرنگ‌ها برای تزریق عضلانی، سرنگ‌های با حجم بزرگ‌تر و سوزن‌های ضخیم‌تر هستند. معمولاً از سرنگ‌های با حجم ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر استفاده می‌شود و سوزن‌های آن باید به طول ۱ تا ۱.۵ اینچ (۲۵ تا ۳۸ میلی‌متر) و با قطر مناسب (۲۵G یا ۲۳G) باشند. این سوزن‌ها به اندازه کافی بلند و ضخیم هستند تا بتوانند به عمق عضله نفوذ کنند و دارو را به درستی وارد بافت عضلانی کنند. همچنین، سرنگ‌های لوئرلاک به دلیل مکانیزم قفل‌دار خود، امنیت بیشتری در نگه داشتن سوزن در حین تزریق فراهم می‌کنند و از نشت دارو جلوگیری می‌کنند.
جمع بندی
در جمع‌بندی می‌توان گفت که سرنگ، یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه پزشکی است که با توجه به نیازهای متفاوت، در انواع و مدل‌های متنوعی تولید می‌شود. آشنایی با اینکه “سرنگ چیست” و کاربردهای مختلف آن، به ما کمک می‌کند تا انتخاب‌های بهتری در هنگام خرید و استفاده از این وسیله داشته باشیم. انواع مختلف سرنگ شامل سرنگ استاندارد، انسولین، توبرکولین، بدون سوزن، لوئرلاک و کاتتر هستند که هر کدام برای کاربردهای خاص طراحی شده‌اند. هر نوع سرنگ، از نظر ساختار و عملکرد، برای هدف خاصی طراحی شده است و انتخاب درست آن می‌تواند به بهبود روند درمان و افزایش دقت پزشکی کمک کند. امیدواریم این مقاله توانسته باشد شما را در مسیر شناخت بهتر این ابزار یاری کند.
همیارمد
سوالات متداول
سرنگ چیست؟
سرنگ ابزاری پزشکی برای تزریق یا کشیدن مایعات از بدن است و شامل سیلندر، پیستون و سوزن است.
تفاوت آمپول و ویال چیست؟
آمپول بسته‌بندی تک‌بار مصرف است، در حالی که ویال برای استفاده‌های متعدد طراحی شده و می‌تواند چندین بار باز شود.
سرنگ مخصوص تزریق انسولین چیست؟
سرنگ انسولین، که دارای درجه‌بندی دقیق و سوزن نازک است، برای تزریق انسولین به بیماران دیابتی استفاده می‌شود.
سرنگ لوئرلاک چه مزیتی دارد؟
سرنگ لوئرلاک دارای مکانیزم قفل‌دار است که سوزن را به طور محکم در محل نگه می‌دارد و از نشت دارو جلوگیری می‌کند.
بهترین سرنگ برای تزریق عضلانی چیست؟
برای تزریق عضلانی، سرنگ‌های با حجم ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر و سوزن‌های بلند و ضخیم (۱ تا ۱.۵ اینچ) مناسب‌تر هستند.
