احتمالاً برای اغلب ما پیش آمده که در ابتدای ورود به دوره میان‌سالی روبه‌روی آینه ایستاده باشیم و با دیدن اولین چروک دراطراف پیشانی یا گود شـدن خط خنده با حقیقت افزایش سن خود مواجه شویم. کلاژن به‌عنوان ماده‌ای پروتئینی در ساختار پوست و مفاصل عامل اصلی حفظ کشسانی و استحکام پوست است. اما با افزایش سن تولید کلاژن در بدن کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند باعث خشکی پوست و ظهور چین و چروک شود.
اما خوشبختانه در روزگاری زندگی می‌کنیم که پیشرفت علم و فناوری به‌طور روزانه و با سرعت چشمگیری انجام می‌شود. ازاین‌رو مصرف برخی از مواد غذایی کلاژن ساز به طورطبیعی می‌تواند تولید کلاژن در بدن را تحریک و به سلامت و شادابی پوست کمک کند.
در این مقاله به بررسی مواد غذایی کلاژن ساز و تأثیرات آن بر سلامت پوست خواهیم پرداخت تا بتوانید علاوه بر محصولاتی همچون پد کلاژن جذبی صورت، با استفاده از این منابع طبیعی به پوست خود طراوت و جوانی ببخشید.
کدام مواد غذایی کلاژن ساز هستند؟
به‌طور طبیعی کلاژن در بدن انسان وجود دارد و نقشی اساسی در حفظ سلامت پوست، مفاصل، استخوان و بافت‌های هم‌بند ایفا میکند. با این حال این ماده به‌طور مستقیم در بسیاری از مواد غذایی یافت نمی‌شود بلکه در آن دسته از غذایی است که حاوی آمینو اسیدهای ضروری برای تولید کلاژن هستند. ازاین‌رو برای افزایش این پروتئین در بدن باید به سراغ مواد غذایی کلاژن ساز برویم که تولید آمینو اسیدها، انواع ویتامین و مواد معدنی در بدن را افزایش دهند. در ادامه به بررسی برخی از غذاهای کلاژنساز خواهیم پرداخت.
سبزیجات سبزرنگ مانند اسفناج و کلم بروکلی از مواد غذایی کلاژن ساز موثر برای تقویت پوست و مو هستند.
1 – سبزیجات
سبزیجات به‌عنوان منابعی غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها نقش مهمی در تقویت کلاژن در بدن ایفا می‌کنند. مصرف کلاژن گیاهی (به‌خصوص سبزیجات تیره‌رنگ) که سرشار از ویتامین C هستند باعث تحریک تولید کلاژن در بدن می‌شود و به حفظ جوانی و سلامت پوست کمک کند. چراکه ویتامین C یکی از اصلی‌ترین مواد معدنی برای سنتز کلاژن است. به همین علت سبزیجاتی که حاوی میزان بالایی از این ویتامین هستند به‌طور مستقیم در فرآیند تولید کلاژن تاثیرگذارند.
1 – 1 – فلفل دلمه‌ای
مصرف فلفل دلمه‌ای به‌عنوان یکی از بهترین منابع طبیعی در تأمین ویتامین C باعث تولید کلاژن در بدن می‌شود. فلفل دلمه‌ای علاوه‌بر ویتامین Cسرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از ذرات آسیب‌رسان محافظت میکند.
1 – 2 – کلم بروکلی
کلم بروکلی به‌عنوان یکی از مواد غذایی کلاژن ساز حاوی مقادیر بسیاری از ویتامین C و Kهست که برای حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل بسیاراهمیت دارد. کلم بروکلی به‌دلیل وجود آنتی‌اکسیدان نه‌تنها مانع از تخریب کلاژن در بدن می‌شود بلکه به بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده نیز کمک میکند.
1 – 3 – اسفناج
اسفناج یکی دیگر از سبزیجات برگ‌‌‌‌دارو سرشار از ویتامین C، آهن و آنتی‌اکسیدان‌ها است. مصرف اسفناج به دلیل داشتن ترکیباتی چون فلاونوئیدها و ویتامین C می‌تواند به تولید کلاژن و سلامت پوست کمک کند.
1 – 4 – کلم‌پیچ
از آنجا که کلم‌پیچ سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان است که یکی از غذاهای کلاژنساز به‌حساب می‌آید. کلم پیج همین‌طور حاوی سولفور است که در فرآیند تولید کلاژن به ساخت و ترمیم بافت‌های بدن کمک میکند.
1 – 5 – گشنیز
گشنیز به‌عنوان یکی دیگر از مواد غذایی کلاژن ساز از ویتامین C، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمندی تشکیل شـده که برای سلامت پوست مفید هستند. مصرف گشنیز به کاهش التهاب‌های پوستی و تسریع فرآیند التیام پوست آسیب‌دیده نیز کمک میکند.
1 – 6 – جعفری
جعفری نیز منبع سرشاری از ویتامین C است که به تقویت تولید کلاژن و سلامت پوست کمک میکند. این ماده غذایی کلاژنساز حاوی ترکیبات ضدالتهابی است که به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و حفظ جوانی پوست کمک میکند.
1 – 7 – هویج
هویج به‌دلیل داشتن بتاکاروتن باعث تولید ویتامین A وافزایش کلاژن در بدن می‌شود. بتاکاروتن با تقویت پوست و کاهش آسیب‌های ناشی از نور خورشید به حفظ سلامت پوست و بافت‌های دیگر کمک میکند و یکی از غذاهای کلاژنساز محسوب می‌شود.
1 – 8 – سیب‌زمینی شیرین
سیب‌زمینی شیرین نیز سرشار از بتاکاروتن است و به تولید کلاژن و حفظ سلامت پوست کمک میکند. همین‌طور این ماده که جزو مواد غذایی کلاژن ساز است، به تقویت پوست و مبارزه با چین و چروک‌ها کمک میکند.
مواد غذایی کلاژن ساز مانند گوشت گاو حاوی پروتئین بالاست که تولید کلاژن را در بدن افزایش می‌دهد.
2 – کلاژن حیوانی
مواد غذایی کلاژن ساز حیوانی حاوی اسیدهای آمینه ضروری مانند گلیسین، پرولین و هیدروکسی‌پرولین هستند. به این ترتیب مصرف غذاهای کلاژنساز حیوانی باعث تقویت بافت‌های بدن، بهبود سلامت مفاصل و نیز انعطاف‌پذیری و ترمیم پوست می‌شود.
2 – 1 – تخم مرغ
اگرچه تخم مرغ خود به‌طور مستقیم دارای کلاژن نیست اما پروتئین‌های موجود در آن مانند آلبومین (پروتئین سفیده تخم مرغ) به تولید کلاژن در بدن کمک می‌کنند. این پروتئین با تحریک تولید کلاژن از داخل بدن نقش فوق‌العاده‌ای در تقویت و بهبود بافت پوست دارد. به طوری که پروتئین‌های موجود در سفیده تخم مرغ به میزان چشمگیری باعث جلوگیری از افتادگی و استحکام پوست می‌شود. به همین دلیل مصرف سفیده تخم مرغ برای افرادی که دارای رژیم‌های غذایی خاص بسیار توصیه می‌شود. همین‌طور درصورت سوختگی پوست سفیده تخم مرغ به عنوان یکی از مهم‌ترین کلاژن‌های حیوانی و مواد غذایی کلاژن ساز تأثیر حیرت‌آوری بر احیای سریع پوست دارد.
مواد غذایی کلاژن ساز مثل تخم‌مرغ حاوی آمینو اسیدها هستند که به تولید طبیعی کلاژن در بدن کمک می‌کنند.
2 – 2 – گوشت مرغ
گوشت مرغ به‌خصوص در نواحی پا و غضروف حاوی مقادیر فوق‌العاده‌ای از کلاژن است. کلاژن موجود در گوشت مرغ به‌عنوان یکی دیگر از مواد غذایی کلاژن ساز می‌تواند به تقویت غضروف‌های مفاصل و افزایش جوانی و انعطاف‌پذیری پوست کمک کند. ازاین‌رو عصاره مرغ و سوپ مرغ نیز یکی دیگر از مواد غذایی حاوی کلاژن است.
2 – 3 – گوشت بوقلمون
گوشت بوقلمون به‌ویژه در بخش استخوان، گردن و پا حاوی اسیدهای آمینه‌ای مانند پرولین و گلیسین است که برای سنتز کلاژن ضروری هستند. روش استفاده از این ماده غذایی کلاژنساز مانند مرغ است و می‌توان به صورت خورشت یا سوپ ماده ژلاتینی موجود در گوشت بوقلمون را به بدن منتقل کرد.
2 – 4 – گوشت گاو و استخوان
استخوان گاو به‌ویژه در فرآیند جوشاندن و تهیه عصاره استخوان یکی از منابع غنی کلاژن است. کلاژن موجود در استخوان گاو به‌طور مستقیم به ژلاتین تبدیل می‌شود که برای سلامتی مفاصل و پوست بسیار مفید است. این نوع کلاژن می‌تواند به کاهش درد وتقویت مفاصل و افزایش خاصیت ارتجاعی پوست کمک کند.
ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن از بهترین مواد غذایی کلاژن ساز برای سلامت پوست و مو هستند.
2 – 5 – ماهی
ماهی به‌ویژه ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و تن منابع بسیار غنی از مواد غذایی کلاژن ساز هستند. این ماهی‌ها دارای اسیدهای چرب امگا-3 هستند که به تقویت پوست و مفاصل کمک می‌کنند و در عین حال کلاژن موجود در آن‌ها موجب افزایش خاصیت ارتجاعی پوست و جلوگیری از پیری زودرس می‌شود. ماهی‌های چرب همچنین به‌دلیل داشتن پروتئین‌های ضروری، در روند تولید کلاژن در بدن مؤثرند. ازاین‌رو برای تولید بسیاری از داروها و وسایل مراقبت از پوست از چربی ها و امگا-3 موجود در ماهی استفاده می‌شود.
کلاژن موجود در ماهی‌ها به‌ویژه در ناحیه پوست و استخوان‌ها یافت می‌شود و به شکل ژلاتین می‌تواند به بدن کمک کند تا به‌طور مؤثر این پروتئین را جذب کند. مصرف مرتب ماهی در رژیم غذایی به حفظ سلامت پوست، افزایش استحکام مفاصل و بهبود ظاهر عمومی بدن کمک میکند.
2 – 6 – ژلاتین
ژلاتین که از کلاژن حیوانی استخراج می‌شود یکی از مواد غذایی غنی برای کلاژن‌سازی است. مصرف ژلاتین به‌ویژه به بهبود وضعیت پوست، مو، ناخن، تقویت مفاصل و کاهش درد کمک میکند.
مواد غذایی کلاژن ساز شامل میوه‌های غنی از ویتامین C، مانند پرتقال و لیمو، تولید کلاژن را تقویت می‌کنند.
3 – میوه‌ها
برای درک بهتر آن‌که چه چیزهایی کلاژن‌سازی میکند لازم است بدانیم که این پروتئین به‌طور مستقیم در میوه‌ها موجود نیست اما بسیاری از میوه‌ها به تولید و حفظ کلاژن در بدن کمک می‌کنند. این میوه‌ها معمولاً سرشار از ویتامین C، آنتی‌اکسیدان و سایر مواد مغذی هستند که در فرآیند سنتز کلاژن نقش دارند. در ادامه به معرفی میوه‌هایی خواهیم پرداخت که به‌نوعی مواد غذایی کلاژن ساز محسوب می‌شوند.
3 – 1 – پرتقال
پرتقال به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد غذایی کلاژن ساز و منابع تأمین ویتامین C، به‌طور مستقیم در فرآیند سنتز کلاژن دخیل است و باعث تقویت ساختار پوست و بهبود خاصیت ارتجاعی آن می‌شود. به‌علاوه پرتقال سرشار از آنتی‌اکسیدان است که از پوست در برابر آسیب‌های محیطی محافظت میکند.
3 – 2 – کیوی
کیوی نیز یکی دیگر از میوه‌های سرشار از ویتامین C است. مصرف منظم کیوی می‌تواند به بهبود کیفیت پوست و کاهش چین و چروک‌ها کمک کند.
3 – 3 – توت فرنگی
توت فرنگی با مقدار بالایی از ویتامین C درتقویت ساختار پوست و کاهش علائم پیری مفید و مؤثر است. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در توت فرنگی می‌توانند از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کنند.
3 – 4 – گلابی
گلابی یکی دیگر از میوه‌های مفید برای پوست است. این میوه علاوه‌بر ویتامین C، منبع سرشاری برای آنتی‌اکسیدان و فیبر نیز محسوب می‌شود که به حفظ سلامت و شادابی پوست کمک میکند.
3 – 5 – انار
انار به‌عنوان یکی از میوه‌های سرخ و سرشار از آنتی‌اکسیدان جز چیزهایی است که کلاژن‌سازی میکند. این میوه نه‌تنها از پوست در مقابل عوامل آسیب‌رسان محافظت میکند بلکه باعث تحریک تولید کلاژن در بدن می‌شود. ازطرف‌دیگر مصرف انار می‌تواند به بهبود ظاه و افزایش استحکام و طراوات پوست کمک کند.
4 – حبوبات
حبوبات یکی دیگر از مواد غذایی کلاژن ساز است. با این‌حال حبوبات به‌صورت غیرمستقیم در تولید کلاژن نقش دارند. این دسته از مواد غذایی حاوی آمینواسیدهای ضروری مانند گلیسین و پرولین هستند که بدن برای ساخت کلاژن به آن‌ها نیاز دارد. علاوه‌براین بسیاری از حبوبات سرشار از مواد معدنی مانند روی و مس هستند که در فرآیند سنتز کلاژن مؤثرند. مصرف حبوبات به‌عنوان بخشی از رژیم غذایی متنوع می‌تواند به حفظ سلامت پوست، مو و مفاصل کمک کند.
4 – 1 – لوبیاها
لوبیاهایی مانند لوبیا سیاه و لوبیا قرمز سرشار از پروتئین و آمینواسید هستند. این دسته از حبوبات دارای مس و روی هستند و در فرآیند تولید کلاژن نقش دارند.
4 – 2 – عدس
عدس به‌دلیل برخورداری از مقدار قابل‌توجهی از ویتامین C، باعث جذب آهن و ساخت کلاژن در بدن می‌شود.
4 – 3 – نخود
نخود سرشار از آمینواسید، روی و ویتامین B6 است که تولید کلاژن را در بدن تقویت میکند. این ماده غذایی همچنین برای حفظ سلامت پوست و مفاصل مفید است.
4 – 4 – سویا و مشتقات آن
سویا به‌خصوص در قالب محصولات فرآوری‌شـده مانند توفو یا شیر سویا به‌عنوان یکی از مواد غذایی کلاژن ساز روند پیری پوست را کند میکند و باعث تقویت مفاصل و استخوان‌ها می‌شود.
4 – 5 – ماش
ماش حاوی پروتئین‌های باکیفیت و مواد معدنی مانند روی و مس است که به بازسازی سلول‌های پوستی و تولید کلاژن کمک میکند.
دانه‌های چیا، کتان و انواع آجیل و حبوبات سرشار از امگا ۳ بوده و از مواد غذایی کلاژن ساز مؤثر برای تقویت بافت پوست محسوب می‌شوند.
5 – آجیل‌ها
برای افزایش مراقب از پوست دانستن این‌که کلاژن در چه چیزهایی وجود دارد اهمیت دارد. آجیل‌ها به‌عنوان یکی از منابع کلاژن طبییعی شناختـه می‌شوند که به‌دلیل وجود انواع چربی‌های سالم، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها یکی دیگر از مواد غذایی کلاژن ساز برای بدن به‌شمار می‌روند. اگرچه آجیل‌ها خود کلاژن ندارند اما مواد مغذی موجود در آن‌ها از جمله ویتامین E، روی، مس، و پروتئین‌های گیاهی می‌توانند به سنتز کلاژن در بدن کمک کنند.
این مواد مغذی با کاهش آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد موجب بهبود الاستیسیته و قوام پوست می‌شوند و از پیری زودرس و عوامل ناشی از آن جلوگیری می‌کنند. مصرف منظم آجیل‌ها می‌تواند فرآیندهای بازسازی بافت‌های پوست و مفاصل را تقویت کرده و همین‌طور از سلامت موها و ناخن‌ها نیز حمایت کند.
5 – 1 – بادام
بادام حاوی ویتامین E است که به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی در تولید کلاژن و حفظ خاصیت کشسانی پوست نقش دارد.
5 – 2 – گردو
گردو سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است که التهابات پوست را کاهش می‌دهند و باعث تقویت ساختار کلاژن می‌شوند. ترکیبات مغذی این آجیل به بهبود کیفیت پوست و محافظت از آن در برابر پیری زودرس کمک می‌کنند.
5 – 3 – فندق
فندق با داشتن مقادیر زیادی از مس و ویتامین Cفرآیند تولید کلاژن را تحریک میکند. این مواد غذایی کلاژن ساز از پوست در برابر چین‌وچروک محافظت کرده و باعث ایجاد لطافت و شادابی آن می‌شود.
5 – 4 – پسته
پسته منبعی غنی از بیوتین است و به همین علت تا حد زیادی به تقویت پوست و مو کمک میکند. علاوه‌برآن پسته به‌دلیل پروتئین و چربی‌های سالم به حفظ رطوبت و کشسانی پوست کمک میکند.
5 – 5 – بادام‌هندی
بادام‌هندی با برخورداری از مواد معدنی مانند روی و مس در تولید کلاژن مؤثر است. همین‌طور بادام هندی باعث افزایش استحکام، انعطاف‌پذیری و جلوگیری از پیری پوست می‌شود.
5 – 6 – دانه کاج
دانه کاج حاوی اسیدهای چرب و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که ساختار پوست را تقویت کرده و روند تولید کلاژن را افزایش می‌دهند. مصرف این دانه کاج به درخشش و شادابی پوست کمک میکند.
مواد غذایی کلاژن ساز مانند روغن زیتون به حفظ رطوبت و شادابی پوست کمک می‌کنند.
6 – روغن‌ها
روغن‌ها به‌عنوان مواد غذایی کلاژن ساز از اسیدهای چرب ضروری و آنتی‌اکسیدان برخوردارند که نقش مهمی در حفظ سلامت پوست و افزایش تولید کلاژن ایفا می‌کنند. این ترکیبات با تقویت غشای سلولی و حفظ رطوبت پوست باعث ایجاد شرایط مناسبی برای تولید کلاژن می‌شوند. به‌علاوه برخی از روغن‌ها به‌دلیل آن‌که دارای ویتامین‌هایی مانند ویتامین E هستند به حفظ خاصیت ارتجاعی پوست کمک می‌کنند. استفاده از روغن‌های طبیعی در رژیم غذایی یا به‌صورت موضعی می‌تواند به سلامت کلی پوست و کند شـدن فرآیند پیری تا اندازه بسیاری کمک کند.
6 – 1 – روغن زیتون
روغن زیتون باوجود اسیدهای چرب ضروری و آنتی‌اکسیدان از تولید کلاژن در بدن پشتیبانی میکند. این روغن سرشار از ویتامین E است که موجب حفظ رطوبت، تقویت خاصیت ارتجاعی و در کاهش چین‌وچروک پوست می‌شود.
6 – 2 – وغن نارگیل
روغن نارگیل حاوی اسیدهای چرب قابلیت ترمیم بافت‌های پوستی بدن را دارد. این روغن همچنین در کاهش التهاب‌های پوستی و همین‌طور درد نیز مؤثر است. ازطرف‌دیگر استعمال روغن نارگیل به‌صورت مستقیم بر روی پوست علاوه‌بر کمک به شادابی و کاهش و چین چروک، تا حد چشمگیری موجب کم‌رنگ یا برطرف شـدن ترک‌های پوستی نیز می‌شود.
6 – 3 – روغن ماهی
از آنجا که روغن ماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است باعث کاهش التهاب و بهبود عملکرد سلول‌های پوستی می‌شود. مصرف این نوع از مواد غذایی کلاژن ساز به لطافت پوست، جلوگیری از بروز چین چروک کمک میکند.
6 – 4 – روغن دانه کتان
روغن دانه کتان به‌دلیل برخوردار از میزان بالای اسیدهای چرب امگا 3 و آنتی‌اکسیدان به بازسازی پوست و تقویت تولید کلاژن کمک میکند. استفاده منظم از این روغن می‌تواند ظاهر پوست را بهبود بخشد.
6 – 5 – روغن آووکادو
روغن آووکادو سرشار از ویتامین E، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان است. این مواد مغذی به حفظ سلامت پوست و تحریک سنتز کلاژن و محافظت از پوست دربرابرآسیب‌های محیطی کمک می‌کنند.
7 – مواد غذایی کلاژن ساز برای پوست
با افزایش سن تولید کلاژن در بدن کاهش می‌باید و باعث شل‌شـدن و کاهش کیفیت پوست می‌شود. ازاین‌رو مصرف مواد غذایی کلاژن ساز به تقویت تولید این ماده در بدن، حفظ طراوت، انعطاف‌پذیری و جوانی پوست کمک میکند. کلاژن به‌عنوان پروتئین اصلی پوست نقش پررنگی در کاهش چین‌وچروک دارد. همین‌طور مصرف این پروتئین مانع افتادگی پوست و تقویت خاصیت ارتجاعی و بازسازی سلول‌های پوستی کمک میکند. اما مصرف مواد غذایی کلاژن ساز برای پوست نظیر ماهی، آب گوشت، تخم‌مرغ، مرکبات، و سبزیجات برگ‌دار می‌تواند این فرایند را کند کرده و از پیری زودرس جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
مواد غذایی کلاژن ساز کلید حفظ جوانی، سلامت پوست و استحکام مفاصل هستند. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C، پروتئین‌ها و اسیدهای چرب ضروری به بدن کمک میکند تا به‌طور طبیعی کلاژن تولید کند و از تخریب آن جلوگیری شود. این انتخاب‌های غذایی می‌توانند روند پیری را کند کنند و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشند. دکتر آندرو ویل (Andrew Thomas Weil)، متخصص مشهور پزشکی جامع‌نگر، درباره اهمیت این مواد می‌گوید: «رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی کلیدی، مانند ویتامین C و اسیدهای چرب ضروری، می‌تواند تولید کلاژن را تقویت کرده و به بهبود سلامت کلی بدن کمک کند.» این نقل قول اهمیت مصرف مواد غذایی کلاژن ساز را برای دستیابی به سلامت و زیبایی طبیعی تأیید میکند.
همیارمد
سوالات متداول
1 – کدام مواد غذایی بیشترین کلاژن را دارند؟
مواد غذایی مانند آب گوشت، پوست ماهی، تخم‌مرغ، مرکبات، و سبزیجات برگ‌دار از جمله منابع غنی کلاژن یا تقویت‌کننده تولید آن هستند.
2 – چگونه می‌توان تولید کلاژن در بدن را افزایش داد؟
مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C، پروتئین‌های حیوانی و گیاهی، و مواد غذایی سرشار از روی و مس، تولید کلاژن را در بدن تقویت میکند.
3 – کلاژن چه نقشی در پوست دارد؟
کلاژن باعث حفظ خاصیت ارتجاعی، افزایش رطوبت، کاهش چین‌وچروک و تقویت استحکام پوست می‌شود.
4 – با افزایش سن چگونه می‌توان کاهش کلاژن را جبران کرد؟
رژیم غذایی مناسب مصرف مکمل‌های کلاژن و استفاده از مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند کاهش کلاژن مرتبط با افزایش سن را جبران کنند.
5 – آیا مصرف مکمل کلاژن بهتر از منابع غذایی است؟
منابع غذایی طبیعی همواره توصیه می‌شوند اما مکمل‌های کلاژن نیز در موارد خاص می‌توانند تأثیرات مثبت داشتـه باشند. مشورت با متخصص تغذیه ضروری است.
